Τι συμβαίνει γύρω μας και που πάμε;

Το συνηθισμένο ερώτημα των φίλων μου σε προσωπικές μας συζητήσεις είναι το     «πως βλέπω τα πράγματα σήμερα και που πάμε». Είναι εμφανέστατα μία αγωνία που απορρέει από την ανασφάλεια που έχει κυριεύσει όλους εμάς που προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τα γεγονότα. Δημιουργείται σε όλους μας η αίσθηση, ότι κανείς δεν γνωρίζει τι θα ξημερώσει αύριο ενώ οι εξελίξεις είναι δύσκολο να προβλεφθούν.

Γιατί όμως φθάσαμε ως εδώ,  λίγο πολύ είναι γνωστό. Η εποχή της υπερχρέωσης και η έλλειψη της αναδιανομής του πλούτου με κριτήρια κοινωνικής δικαιοσύνης οδήγησε σε μια ιστορικά μοναδική μαζική ευημερία, ακόμη και αν η ψαλίδα πλούσιων και φτωχών συνεχώς άνοιγε. Η περισσότερη ευημερία, η μεγαλύτερη κοινωνική πρόνοια και οι υψηλότερες συντάξεις υπερέβησαν τα όρια του κοινωνικού κράτους, το οποίο υπήρξε το κόσμημα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και γενικότερα του ανεπτυγμένου κόσμου......

Το παραδοσιακό σύστημα  κοινωνικών αξιών υποχώρησε στη κυριαρχία του ατομικισμού, του κέρδους και του σκληρού ανταγωνισμού. Το πολιτικό σύστημα και οι πολιτικοί δεν είχαν συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση αυτής της πτωτικής πορείας και τη γρήγορη βελτίωση της κατάστασης, ενώ η αξιοπιστία τους και τη νομιμοποίησή τους στις συνειδήσεις των πολιτών έχει χαθεί. 

Για να σας δώσω μία σφαιρική άποψη για το τι συμβαίνει σήμερα θα χρησιμοποιήσω τα λόγια του Σεργκέι Καραγκάνωφ. «Ο κόσμος σήμερα υφίσταται σχεδόν αναρίθμητες τεκτονικές αλλαγές: η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση επιταχύνει την αποδιοργάνωση της παγκόσμιας διακυβέρνησης και των διεθνών οργανισμών· στην πολιτική και την οικονομία συνεχίζεται η μείζονος σημασίας μεταφορά ισχύος προς την Ασία. Λιγότερο από ένα τέταρτο του αιώνα μετά την ανακήρυξη του «τέλους της ιστορίας» από τον Φράνσις Φουκουγιάμα (Francis Fukuyama) βρισκόμαστε μάλλον στη χαραυγή μιας νέας εποχής μεγάλων κοινωνικών και γεωπολιτικών ανατροπών». 

Πρόκειται για τη σύγκρουση της λογικής της αγοράς με την κοινωνία. 

Ανάγκες όπως σταθερότητα, ασφάλεια και κοινωνικά δίκαιη κατανομή ευκαιριών, οι οποίες εκφράζονται στους διάφορους δημοκρατικούς θεσμούς, ευρίσκονται σε σύγκρουση με τη δυναμική των αγορών και την εσωτερική λογική τους ως συστήματος. Αυτό τελικά είχε ως αποτέλεσμα την υπερχρέωση και επέτρεψε στο οικονομικό σύστημα και στις αγορές να ευημερούν σε βάρος των κοινωνιών.  

 Και δυστυχώς τα τελευταία τριάντα χρόνια ο πολιτικός έλεγχος των παγκόσμιων αγορών έχει γίνει πολύ πιο αδύναμος, σχεδόν μηδενικός. Τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν, εάν δεν υπάρξουν πολύ μεγάλες  αλλαγές, με σημεία αναφοράς του τρόπου ζωής σε ατομικό επίπεδο.

Ίσως να αναρωτιέστε τι εναλλακτικές λύσεις θα είχαν χώρες σαν την Ελλάδα; Η απάντηση είναι πως δεν υπήρχαν πολλές, πέραν της αποχώρησής τους από το ευρώ, την νομισματική ένωση, ένα ριζοσπαστικό μέτρο που ρεαλιστικά μιλώντας οι ηγέτες της δεν μπορούν να λάβουν παρά μόνον αν ακυρωθούν όλες οι εναλλακτικές τους λύσεις -μια κατάσταση που, αν θέλετε τη γνώμη μου, η Ελλάδα προσεγγίζει ταχέως.

Η Ελλάδα  θα έπρεπε μάλλον να θεωρηθεί διδακτικός μύθος για τους κινδύνους που αντιπροσωπεύει η προσπάθεια  του απότομου περιορισμού των ελλειμμάτων, ενώ η οικονομία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση (και ναι, παρά κάποια πρόσφατα καλά νέα, η οικονομία μας βρίσκεται σε ύφεση).

Η πολιτική ως σύστημα και οι πολιτικοί στη χώρα μας θα πρέπει να απελευθερωθούν από τη σχεδόν πλήρη υποταγή στο οικονομικό σύστημα και στις αγορές. Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη να πάψουν να λειτουργούν ως διαχειριστές των κατευθύνσεων τους και να αποκτήσουν την απαραίτητη αυτονομία, η οποία θα εγγυάται τη διεκπεραίωση του πολύ σημαντικού ρόλου της διασφάλισης της ισορροπίας των κοινωνικών συστημάτων και του σχεδιασμού του μέλλοντος με στόχο την ευημερία του συνόλου των πολιτών.

Οι κοινωνίες δεν θα αντέξουν σε βάθος χρόνου την εξαθλίωση τους και η παροχή «δημοκρατικής νομιμοποίησης» θα τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Το πρόβλημα είναι, ότι αυτές οι συνθήκες είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε ανατροπές χωρίς βιώσιμη προοπτική. Αυτό οφείλεται από το ένα μέρος στην έλλειψη συνολικής εναλλακτικής πρότασης μετάβασης της κοινωνικής πραγματικότητας και των επιμέρους συστημάτων, τα οποία την αποτελούν, στην επόμενη φάση της ανθρώπινης ιστορίας, η οποία θα ισορροπεί τη βιώσιμη ανάπτυξη με την κοινωνική δικαιοσύνη, τις δυνατότητες και τα όρια του ανθρώπου με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας καθώς και με την ταχύτητα της ροής του χρόνου. 

 Συγκεκριμένα, οι αποφάσεις σε πολιτικό επίπεδο καθώς και ο σχεδιασμός του μέλλοντος προϋποθέτουν σύνθετους μηχανισμούς με διεπιστημονική επάρκεια. Η ελληνική κοινωνία και οι μεμονωμένοι πολίτες χρειάζονται μηχανισμούς απλοποίησης της πολυπλοκότητας, που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, ώστε να μπορούν να την κατανοήσουν και με βάση το εκλαϊκευμένο πληροφοριακό φορτίο, που δέχονται, να είναι σε θέση να κάνουν επιλογές και να δίδουν τη δημοκρατική νομιμοποίηση στην κοινωνικοπολιτική δυναμική και εξέλιξη.

Ο φορέας δε που μπορεί να διεκπεραιώσει αυτή τη λειτουργία, είναι η κοινωνία πολιτών, ο δήμος η περιφέρεια εάν βεβαίως δεν αποτελεί προέκταση του πολιτικού συστήματος και οργανωτικά πληροί τις προϋποθέσεις.   Δυστυχώς το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να ηγηθεί αυτής της πορείας, διότι λειτουργεί μόνο διαχειριστικά, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα βασιζόμενο σε ιδεοληψίες και χρησιμοποίηση εμπειριών χωρίς προοπτική. 

Λεωνίδας