Αξιολόγηση και Αναθεώρηση περιφερειακών επιχειρησιακών προγραμμάτων στη περιφέρεια Βορείου Αιγαίου

Τα φώτα της δημοσιότητας στη Λέσβο λειτουργούν όπως οι προβολείς του φωτορυθμικού, δηλαδή αναβοσβήνουν ανάλογα με τις ροές του προσφυγικού. Όταν αυξάνεται ο αριθμός των προσφύγων τότε αρχίζουν οι ζωντανές συνδέσεις και τα φώτα είναι φανταχτερά. Δυστυχώς όμως η έντασή τους είναι αντιστρόφως ανάλογη με την τουριστική μας κίνηση. Οι πρόσφυγες έδιωξαν τους τουρίστες. Είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε. Τα μέσα οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στη περιφέρεια πρέπει να ενεργοποιηθούν ανάλογα ώστε να αναχαιτίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις του φαινομένου αφού μελετηθεί το πρόβλημα σε συσχετισμό πολιτικής και στόχων.  

Η περιορισμένη αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων της δημόσιας διοίκησης και οι ασήμαντες εξουσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης αποτελούν παράγοντες αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας στη περιφέρεια και κατά συνέπεια αιτίες που δημιουργούν περιφερειακά προβλήματα. Αυτή είναι συνήθως η επίσημη δικαιολογία που βγαίνει από τους ανθρώπους της περιφέρειας σε κάθε μεγάλο πρόβλημα που παρουσιάζεται όπως αυτό

Η αλήθεια είναι ότι το ΕΣΠΑ, το πρόγραμμα Juncker και αλλά ευρωπαϊκά προγράμματα, αποτελούν τα μόνα χρηματοδοτικά εργαλεία, αλλά δεν διασφαλίζουν μηχανικά την  ανάπτυξη. Η έλευση της ανάπτυξης δεν θα γίνει αυτόματα, δεν είναι αυτονόητη, ενώ η  σχετική ευθύνη πλέον μεγαλώνει εκθετικά. Ακόμα και στο επίπεδο της περιφέρειας. Ας μου επιτραπεί να πώ ότι, κατά τη γνώμη μου η περιφέρεια παρακολουθεί το φαινόμενο παθητικά περιμένοντας την «Θεία βοήθεια» που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός για το Σεπτέμβριο.

Θυμάμαι χαρακτηριστική δήλωση περιφέρειαρχη που έλεγε '' Δυστυχώς, εδώ και χρόνια που οι δημόσιες επενδύσεις έχουν περιοριστεί έως εξαφανιστεί, n μοναδική πηγή πόρων είναι τα προγράμματα του ΕΣΠΑ για την εκτέλεση των μεγάλων έργων. Ακόμη, όμως, αυτό το πρόγραμμα δεν το διαχειριζόμαστε εμείς οι περιφερειάρχες και αναρωτιέμαι πως μπορεί να γίνει ανάπτυξη n μοναδική υγιής αντίδραση στην κρίση- χωρίς χρήματα. ''

Σίγουρα η έλλειψη των δημοσίων επενδύσεων συντελεί στην κρίση αλλά μήπως δεν φταίει μόνο αυτό;

Η δομή της οικονομίας στη περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και ειδικότερα στη Λέσβο λόγω έλλειψης σωστού προγραμματισμού έχει γίνει μονοκλαδική και στηρίζεται στον τουρισμό. Τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής υπηρεσίας είναι ενδεικτικά. Από τις 62.000 άτομα μόνο οι 7.300 ασχολούνται με τον πρωτογενή τομέα. (αγρότες, κτηνοτρόφοι, αλιεία κλπ). Οι μισοί και πλέον ασχολούνται με παροχή υπηρεσιών. Αυτό είναι το πρόβλημα. Άμεση συνέπεια τούτου είναι η παρακμή, αύξηση του ποσοστού ανεργίας και η μείωση του ρυθμού ανάπτυξης της περιφέρειας  όταν ο τουρισμός δέχεται μεγάλο πλήγμα όπως γίνεται σήμερα  για τους γνωστούς λόγους. Οι στρατηγικές και οι στόχοι των επιχειρησιακών προγραμμάτων πρέπει να αλλάξουν. Δεν πρέπει να ισχύουν οι ίδιοι στόχοι και το ίδιο περιφερειακό πρόγραμμα "Βόρειο Αιγαίο 2014 - 2020.'' με τέτοιες κοινωνικές αλλαγές στο νησί αλλά και στα άλλα νησιά της περιφέρειας.

Ο καθορισμός των μέτρων της περιφερειακής πολιτικής απαιτεί προσεκτική ανάλυση των προβλημάτων της περιφέρειας, εντοπισμό των χαρακτηριστικών καθυστέρησης και των διαθρωτικών αδυναμιών της οικονομίας της. Όλα αυτά φυσικά για τον προσδιορισμό των συγκεκριμένων αντικειμενικών σκοπών και στόχων. Αυτό που πρέπει να επισημάνω είναι ότι μελετώντας το πρόγραμμα της περιφέρειας δεν διακρίνω αν  ο υπολογισμός του κοινωνικού κόστους έχει ενταχθεί στο υπόδειγμα του προγραμματισμού. Δεν μπορώ να καθορίσω ποιές είναι οι πολιτικές επιλογές που έγιναν  με βάση τα κριτήρια της αποτελεσματικότητας , της ισότητας  και δικαιοσύνης. Υπάρχουν  πολιτικές επιλογές στο πρόγραμμα της περιφέρειας ή όλα γίνονται με τη διαδικασία του προχείρου και επείγοντος;

Μετά το 3ο έτος της θητείας της περιφερειακής αιρετής ομάδας πραγματοποιείται αξιολόγηση και  πρόταση τροποποιησης επιχειρησιακών - αναπτυξιακών περιφερειακών  προγράμματων.  Χρησιμοποιούνται ειδικοί τεχνοκράτες, πανεπιστημιακοί, και υλικοτεχνικά μέσα, αλλά αυτό που με προβληματίζει είναι, κατά πόσο η εκπόνηση αυτών των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης απευθύνεται στο πληθυσμό της δικής μας περιφέρειας σήμερα!!  Η προσωπική μου άποψη είναι ότι το ''copy paste βασιλεύει". Γνωρίζω τη διαδικασία εκπόνησης - έγκρισης και αξιολόγησης, είναι καθόλα σωστή και νόμιμη,  αλλά σας   παρακαλώ να ξαναδιαβάσετε το Επιχειρησιακό πρόγραμμα της '''εξυπνης εξειδίκευσης'' 2014-2020 της περιφέρειάς μας και  να αναλογιστείτε αν αυτά που γράφει ιεραρχούνται σωστά. Μου θυμίζει πανεπιστημιακή εργασία με πολύ θεωρία παρά πολιτικό περιφερειακό πρόγραμμα . Απορώ πως δεν υπάρχουν ενστάσεις σήμερα!! Παρουσιάζεται για παράδειγμα εσφαλμένα ότι η Λέσβος είναι σχετικά εξειδικευμένη σε αγροτική παραγωγή και ότι η μεταποίηση έχει δυναμική που πρέπει να ενισχυθεί,  ενώ πρέπει να ενισχυθεί ο τουρισμός.

Διάβασα το όραμα της περιφέρειας "Μετασχηματισμός της οικονομίας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου σε μια ανταγωνιστική οικονομία βασισμένη στην έξυπνη αξιοποίηση των τοπικών παραγωγικών συστημάτων και ανάδειξη τους σε συστήματα νέας δυναμικής και προοπτικής”. Αυτό θα γίνει δίδοντας ερευνητικά προγράμματα στο Πανεπιστήμιο και ενισχύοντας τα ΜΜΕ; Η διαφορά  ενός πολιτικού (επιχειρησιακού ) κειμένου από μία επιστημονική εργασία είναι ότι ο πολιτικός προβλέπει και σχεδιάζει το αύριο και το καταγράφει δεσμεύοντας τον εαυτό του και την ομάδα του. Αυτό μάλιστα που  καταγράφεται σαφέστα είναι το ''πού θέλουμε να πάμε''. Εσείς το βλέπετε στο πρόγραμμα αυτό; 

Κατανοώ ότι υπάρχει τεράστια δυσκολία στο συντονισμό και στη στρατηγική του περιφερειακού προγραμματισμού κατά τη διαδικασία  εφαρμογής του και αξιολόγησης στόχων. Δεν είναι μόνο οικονομικές οι προϋποθέσεις εκπόνησης και υλοποίησης των περιφερειακών προγραμμάτων είναι και πολιτικές επιλογές. Και θέτω άμεσα το  κλασσικό πολιτικό ερώτημα. Σχεδιάσατε και εκτελείτε τα περιφερειακά προγράμματα  με πρόταση για  « εργασία στους εργάτες» ή «οι εργάτες στην εργασία»;

Δεν είναι ρητορικό ερώτημα. Μην βιαστείτε να απαντήσετε. Είναι θέμα πολιτικής επιλογής. Υπάρχει κάποιος προσανατολισμός για αυτό  στα περιφερειακά  προγράμματα; Για εμάς στο Βόρειο Αιγαίο θα έπρεπε να ισχύει ο σχεδιασμός εργασίας για τους εργάτες, λαμβάνοντας υπόψη γεωγραφικούς παράγοντες και την υπάρχουσα δομή της οικονομίας μας με προσανατολισμό στα κύρια παραδοσιακά μέσα της περιφερειακής πολιτικής. Όχι το αντίθετο, που συνέβαινε στο παρελθόν. Έχετε σκεφθεί μήπως πίσω από τη κουρτίνα μεσοπρόθεσμα ευνοούνται συγκεκριμένες εισοδηματικές ομάδες; Αυτό το ερώτημα το αφήνω στη κρίση κάθε καλόπιστου συμπατριώτη μας.

Δεν θα ήθελα να επεκταθώ περισσότερο για την έλλειψη νέων ιδεών για καινοτομίες, Τεχνοπόλεις αντί οικονομικές ενισχύσεις στα Πανεπιστήμια και προσπάθειες ένταξης στη ''Ζώνη του Ήλιου'' που αποτελούν μελλοντικές προοπτικές. Γιατί όχι και ένταξη και σε πρωτοβουλίες της Τοπικής Ατζέντας 21 για αειφορική ανάπτυξη είναι μερικά θέματα που θα ήθελα να δω σε μία σωστή αξιολόγηση και γιατί όχι - αναθεώρηση των στόχων.

Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν ανθρώπους που αγαπούν τον τόπο και όχι την καρέκλα. Υπάρχουν και είναι αρκετοί. Συζητώ και ανταλλάσω απόψεις με πολλούς από τους ανθρώπους από τη περιφέρεια και ''off the record'' συμφωνούν μαζί μου . Στη πράξη όμως όλοι σιωπούν. Δεν γνωρίζω το λόγο. Τι φοβούνται.  Η πρότασή μου είναι η αξιολόγηση να περιλάβει ενδεχομένως αναθεώρηση των Περιφερειακών προγραμμάτων με τη πολιτική λογική του αύριο και όχι με τη φιλοσοφία πανεπιστημιακής εργασίας και ''copy - paste''.

Η Περιφερειάρχης και η ομάδα της θα πρέπει πριν την διαδικασία αξιολόγησης να δώσει στο περιφερειακό συμβούλιο το Κέντρο βάρους της προσπάθειάς της από εδώ και πέρα, με πολιτικούς - οικονομικούς στόχους οι οποίοι θα πρέπει να εγκριθούν και βάσει των οποίων θα πρέπει να γίνει η αξιολόγηση της τριετίας που προβλέπεται.