Ο Ζωτικός χώρος της Λήμνου

Παλαιότερα οι κάτοικοι της Λήμνου ζούσαν με ότι μπορούσε να τους προσφέρει το άμεσο περιβάλλον τους. Κύρια απασχόλησή τους, η γεωργία και η κτηνοτροφία και σε μικρότερο βαθμό η αλιεία. Ας θεωρήσουμε το χώρο που εκμεταλλεύονταν, σαν το "ζωτικό τους χώρο". Ζούσαν σε αρμονία με αυτόν και η αρχιτεκτονική των κατοικιών τους ήταν ενταγμένη τόσο σε ότι ο χώρος τους πρόσφερε όσο και στις κλιματικές συνθήκες που επικρατούσαν.  

Από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα ο ζωτικός χώρος της Λήμνου παραμένει αναλλοίωτος και είναι η ύπαιθρός της, ως χώρος άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας με την ευρεία έννοια (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία).


Εκείνο που δεν αντιλήφθηκαν δυστυχώς οι άνθρωποι που σχεδίαζαν τα Λημνιακά τεκταινόμενα κατά τη περίοδο των παχιών αγελάδων είναι ότι, η

ύπαιθρος είναι ταυτόχρονα και χώρος άσκησης πολλαπλών παραγωγικών δραστηριοτήτων, άλλοτε συμπληρωματικών και άλλοτε ανταγωνιστικών μεταξύ τους(τουρισμός, βιοτεχνία, βιομηχανία). Αντέδρασαν επίσης χωρίς πρόγραμμα και σοβαρότητα, στην αναγνώρισή της υπαίθρου   ως χώρο άσκησης περιβαλλοντολογικών και κοινωνικών λειτουργιών ζωτικών για το κοινωνικό σύνολο. (παραθεριστική αναψυχή, ανάδειξη πολιτισμικής κληρονομιάς, προστασία περιβάλλοντος κλπ).  

Κάτι η φήμη, που έχει αποκτήσει σαν το «νησί των φαντάρων», κάτι ο θρύλος, που την ακολουθεί σαν τόπος εξορίας, η Λήμνος δεν έχει ακόμα αξιοποιηθεί  όσο άλλα αιγιοπελαγίτικα νησιά. Πολλοί πιστεύουν ότι ο ζωτικός χώρος του νησιού είναι η κτηνοτροφία της γιαυτό και η Λήμνος  θα πρέπει να κρατήσει τη παράδοσή της στη κτηνοτροφία και να αυξήσει τη φήμη της για τα τυριά της, φέτα, μελίπαστο, και για το γιαούρτι της. Γιαυτό μέχρι και σήμερα, στα λιβάδια που βρίσκονται στις βουνοπλαγιές εκτρέφονται πρόβατα ενώ μαντριά  υπάρχουν ακόμα και  στις παρυφές  του Μούδρου και της Μύρινας. 

Η αγροτική καλλιέργεια έχει αρχίσει να μειώνεται. Θα ανάμενε κάποιος ότι εφόσον υπήρξε εγκατάλειψη της γεωργικής γης, η οποία αποδόθηκε στην κτηνοτροφία θα υπήρχε, τουλάχιστον, αύξηση των κτηνοτροφικών προϊόντων και αποδόσεων. Όμως, προκύπτει ακριβώς το αντίθετο. Στη Λήμνο η υπερβόσκηση οδηγεί σε ερημοποίηση η οποία προχωρεί με ταχύτατους ρυθμούς. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι η σημερινή επιβίωση των γιδοπροβάτων, στηρίζεται στις εισαγωγές κτηνοτροφών που φτάνουν το 60% τουλάχιστον των διατροφικών αναγκών. 

Άρα τετραγωνίζουμε το κύκλο……………………. 

Τα γεωργικά προϊόντα που καλλιεργούνται στο νησί περιλαμβάνουν τα αμύγδαλα, τα σύκα, τα πεπόνια, τα καρπούζια, τις ντομάτες, τα κολοκύθια και τις ελιές. Οι κύριες συγκομιδές είναι σιτάρι, κριθάρι, σουσάμι. Υπάρχει και εδώ  κάτι πολύ στραβό. Το χωράφι με καρπούζια στη Λήμνο βγάζει 1600 κιλά το στρέμμα, ενώ σε περιοχές εντατικής καλλιέργειας σε άλλο  χώρο της πατρίδας μας φθάνει και 4000 κιλά το στρέμμα. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα προϊόντα. Είναι λοιπόν φυσικό, τα προϊόντα της Λήμνου να είναι ακριβά χωρίς τη δυνατότητα ανταγωνισμού.

Άρα και εδώ τετραγωνίζουμε το κύκλο……………..

Όλα αυτά συμβαίνουν διότι δεν υπήρξε στο σχεδιασμό η διεύρυνση του ζωτικού χώρου της υπαίθρου, με την έννοια που αναλύσαμε παραπάνω. Ίσως δεν υπήρξαν οι κατάλληλοι άνθρωποι, ίσως φταίει η νοοτροπία μας. Το  σίγουρο είναι ότι, ο κύκλος δεν τετραγωνίζεται αλλά το τετράγωνο κυκλώνεται.’ Γιαυτό αν πράγματι ενδιαφερόμαστε για τη Λήμνο όπως λέμε, θα πρέπει να αξιολογήσουμε  τις νέες ιδέες και να αναθεωρήσουμε νοοτροπίες. Ιδέες υπάρχουν πολλές. Ας τις ακούσουμε. και ας τις δρομολογήσουμε.  Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει λύση αν επικεντρώθουμε στα παρακάτω θέματα:

-  Το λάθος της επιδότησης των μεταφορών στα νησιά. Θα πρέπει να επιδοτούμε τα εγχώρια προϊόντα και τις πρώτες ύλες τους και όχι τα μεταφορικά μέσα.

-  Την διατήρηση της Αρχιτεκτονικής του νησιού. Θα πρέπει να διατηρήσουμε ανέπαφη τη παράδοση μας και τους πατροπαράδοτους μύλους της Λήμνου οι οποίοι θα πρέπει να γίνουν και το σύμβολο του νησιού.

-  Την νέα εξειδίκευση στο τουρισμό των ακτών.   Ο τουρισμός στο μεγαλύτερό του ποσοστό, εντοπίζεται στην στενή λωρίδα που ενώνει τη στεριά με τη θάλασσα. Βεβαίως αυτή η "εξειδίκευση" είναι εποχιακή και πλουτοπαραγωγικός πόρος των νησιών με την απαραίτητη προστασία του περιβάλλοντος σε αυτά. Η εκμετάλλευση όμως αυτού του πλούτου των ακτών απαιτεί ολοκληρωμένες προσεγγίσεις και εξειδίκευση που θα παρατείνει το χρόνο εκμετάλλευσης των ακτών.

-  Την "εξειδίκευση" του νησιού και τον πληθυσμό. Αν μελετήσει κάποιος την ιστορία των μεταπτώσεων του πληθυσμού στο νησί μας, διαπιστώνει ότι η αύξηση του αριθμού των κατοίκων -και ιδιαίτερα όπου υπήρξε ακμή- συνδέεται σχεδόν πάντοτε με την "εξειδίκευση" στην εκμετάλλευση ενός φυσικού πόρου ή μιας άλλης πηγής. Οι εναλλακτικές καλλιέργειες είναι μια πολύ καλή προσέγγιση ή  καλλιέργεια των καρπών "μακράς διάρκειας"

-  Να σταματήσει η υπερβόσκηση

Αυτά που αναφέρθηκαν είναι εφικτά και μέσα στις δυνατότητες μας. Ο ζωτικός χώρος της Λήμνου είναι η ύπαιθρός της. Οι προτάσεις και ο σχεδιασμός των υπευθύνων φορέων που εκπροσωπούν το νησί μας θα πρέπει να εστιάσουν στους τομείς της παραγωγικότητας που συγκλίνουν σε αυτόν και να προσδιορίσουν τους στόχους που θα πετυχαίνει η Λήμνος κάθε χρονιά εξασφαλίζοντας την ομοιόμορφη ανάπτυξη. Καράβια θα έχουμε όταν γυρίσουν οι Λημνιοί. Για να γυρίσουν πίσω και να παράγουν θα πρέπει να υπάρξει στοχευμένη ανάπτυξη. Θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη νοοτροπία του Κεχαγιά και να μεταπέσουμε στην ολοκληρωμένη φάρμα επιχείρηση. Τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να κυκλώσουμε το τετράγωνο………………

Μόλλη Μαχαίρα