Η Μαντάμ Μποβαρύ

Η Μαντάμ Μποβαρύ είναι από τα έργα που πίστευα ότι ποτέ δεν θα καθόμουν να διαβάσω. Μέσα από τα ελάχιστα που είχα ακούσει και διαβάσει γι' αυτό στο λύκειο, μου είχε δοθεί η εντύπωση ότι επρόκειτο για ένα μυθιστόρημα υπερβολικά γυναικείο, που είναι αδύνατον να το διαβάσει άντρας χωρίς να χαμογελάσει ειρωνικά στα μισά της δεύτερης σελίδας και χωρίς να το παρατήσει στην αρχή της τρίτης. Και όμως  η Μαντάμ Μποβαρύ αναγνωρίζεται πλέον   σαν ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Να αρχίσω με λίγα ιστορικά στοιχεία. Το "Μαντάμ Μποβαρύ" (Madame Bovary) εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1857 και ήταν τόση η αντίδραση και το σοκ που προκάλεσε στη γαλλική κοινωνία, που παρέπεμψαν τον συγγραφέα σε δίκη για προσβολή της ηθικής και της θρησκείας. Ο  συγγραφέας Γουστάβος Φλωμπέρ κέρδισε τη δίκη αλλά πικράθηκε πολύ από την υποδοχή που είχε το έργο του.  

Τι είναι, λοιπόν, αυτή η Έμμα ή αλλιώς η μαντάμ Μποβαρύ; Γιατί τόση φασαρία, τόσο μίσος και πάθος για μια λογοτεχνική ηρωίδα; Είναι όντως κακιά; Και γιατί την έπλασε ο Φλωμπέρ; Τι ακριβώς ήθελε να δείξει; Ήθελε όντως να δείξει πώς καταφέρνουν και χαλάνε τις οικογένειές τους οι ανήθικες γυναίκες;

Ποιο είναι τελικά το θέμα του Μαντάμ Μποβαρύ;

Εγώ θα έλεγα το εξής : πώς η στυγνή και αμείλικτη πραγματικότητα μπορεί να καταστρέψει ένα άτομο με ρομαντικές αντιλήψεις για τη ζωή.

Η Έμμα είναι αφελής. Είναι   περισσότερο μορφωμένη από το μέσο όρο του κοινωνικού της περίγυρου, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να «χτίσει» τη δική της πραγματικότητα  και να ζει μέσα σ’ αυτή.

Η Έμμα εντυπωσιάζεται εύκολα. Το μεγαλύτερό της μειονέκτημα είναι μάλλον ότι δεν μπορεί να δει κάτω από την επιφάνεια. Θαμπώνεται απ’ αυτήν. Και φυσικό κι επόμενο είναι γρήγορα να αρχίσουν να την εντυπωσιάζουν άλλοι άντρες, αφού ο άντρας της είναι σε όλους τους τομείς κάτι λιγότερο από μετριότητα. Μέτρια η δουλειά του, μέτρια η κοινωνική του θέση, ανύπαρκτη η κατανόηση του γυναικείου ψυχισμού, ανύπαρκτη και η επικοινωνία μεταξύ τους.

Κι έτσι αρχίζει η ολέθρια πορεία της Έμμας, «καταστρέφει» τους άλλους γύρω της. Αλλά εγώ δε στέκομαι σ’ αυτό. Εγώ στέκομαι στο ότι η Έμμα καταστρέφεται η ίδια. Ο δικός της όλεθρος είναι απόλυτος και ολοκληρωτικός. Στα μάτια τα δικά μου η Έμμα είναι το θύμα και όχι ο θύτης. Είναι τόσο ευαίσθητη και ευάλωτη στον πρώτο άνθρωπο που θα της απευθύνει μια τρυφερή κουβέντα και την χρησιμοποιεί σαν σκεύος ηδονής.

Υπάρχει βέβαια και  η άλλη αντίθετη άποψη που αναφέρεται στην ανηθικότητά της,  στα «στερητικά»  και στη εντύπωση ειρωνείας που δίνει  όλο το μυθιστόρημα. Η Μαντάμ Μποβαρύ είναι ρηχή και δεν θέλει να το παραδεχτεί. Δεν ξέρει πώς να αντιμετωπίσει τον επιπόλαιο εαυτό της και ξαφνικά όλα της φταίνε. Της φταίει η ζωή στην επαρχία, ο άντρας της που της φαίνεται ανιαρός, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που πραγματικά φταίει είναι ότι η ίδια είναι υπερβολικά κενή.  Κι έτσι, ερωτευμένη με τον έρωτα, το μόνο πράγμα που της φαίνεται συναρπαστικό, αφήνεται να παρασυρθεί και να εξευτελιστεί πλήρως. Με μικρά βήματα στην αρχή, φτάνει τελικά σ’έναν κατήφορο πολύ δραματικό.

Δεν είναι αποδεκτό το γεγονός ότι επειδή σε εκείνη φαίνονται όλα μέτρια σημαίνει ότι πρέπει να κάνει αυτά που έκανε! Αυτό είναι αχαριστία! Αν δεν ήταν ικανοποιημένη τότε ας τον χώριζε και ας έβρισκε άλλον. Τι έπρεπε δηλαδή και να τον κερατώσει και να τον καταστρέψει οικονομικά που πέρασε τόσα ο καημένος μέχρι να μπορέσει να γίνει γιατρός! Δεν θα πρέπει να θεωρείται  καθόλου θύμα ίσα-ίσα είναι υπαίτια των πράξεων της!! Επιλογή της ήταν όλα και αυτής και κάθε γυναίκας!!

Σε κάθε περίπτωση η Μαντάμ Μποβαρύ εξακολουθεί να μου φαίνεται  τραγική.  Όχι για το κακό που κάνει στους γύρω της –αυτό έτσι κι αλλοιώς είναι αναπόφευκτο - αλλά για όλη τη ματαιότητα της ύπαρξής της, αυτή τη ματαιότητα που τη βλέπουμε και σήμερα γύρω μας να χαρακτηρίζει όλο και περισσότερους ανθρώπους, γυναίκες και άντρες.

Αυτό που λατρεύω σε αυτό το βιβλίο είναι ο τρόπος που ο συγγραφέας σκιαγραφεί τη γυναικεία ψυχή, που είναι η δική μου ψυχή  και όλων των γυναικών, όλων των εποχών.  

Να γιατί κάθε γυναίκα θα πρέπει να διαβάσει αυτό το βιβλίο. Είναι  γοητευτικό. Γιατί μας δείχνει τον τρόπο, τον μοναδικό τρόπο, που προσλαμβάνεται η τέχνη από τον καθένα μας. Σίγουρα θα αναρωτηθείτε και σεις μαζί μου. Οι γυναίκες  σήμερα παλεύουν για αυτά που θέλουνε καταστρέφοντας  τους γύρω τους απλά επειδή όλα τους φαίνονται μέτρια; 

Γιατί όταν ένας άντρας που γύρω στα   50 παθαίνει την κρίση της ηλικίας και ερωτεύεται  κάποια άλλη συνήθως μικρότερή του γυναίκα, δεν μας εκπλήσσει; Μια γυναίκα, όμως, που παρατάει την οικογένειά της για έναν έρωτα, ακόμα και σήμερα είναι κάτι αφύσικο, κάτι τραγικό.  Και συμβαίνει σπανίως.

Ας μην ξεχνάμε  ότι  η ζωή είναι χειρότερη από τα μυθιστορήματα. 

Μόλλη Μαχαίρα